Tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế – xã hội của Quốc hội chiều 30/10, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã giải trình, làm rõ một số vấn đề được đại biểu Quốc hội nêu về tài chính, ngân sách nhà nước, đầu tư công.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã phát biểu và có ý kiến góp ý cụ thể, thiết thực. Theo Phó Thủ tướng, trong bối cảnh rất khó khăn, chúng ta đã nỗ lực, quyết tâm cao nhất trong thực hiện các dự toán thu, chi ngân sách nhà nước đạt và vượt toàn bộ 12/12 chỉ tiêu chủ yếu của cả nhiệm kỳ.

Thu ngân sách nhà nước ước đạt 9,6 triệu tỷ đồng, gấp 1,36 lần nhiệm kỳ trước và vượt xa mục tiêu là 8,3 triệu tỷ đồng; trong khi đó chúng ta thực hiện việc miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí khoảng 1,1 triệu tỷ đồng và tăng thu tiết kiệm chi 1,57 triệu tỷ đồng. Tập trung thực hiện chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm hiệu quả; phối hợp hài hòa, chặt chẽ với chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời và hiệu quả để góp phần thúc đẩy tăng trưởng.

Nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài và bội chi ngân sách nhà nước được kiểm soát tốt, thấp hơn nhiều giới hạn quy định. Nợ công giảm từ 44,3% GDP năm 2020 xuống còn khoảng 35 – 36% năm 2025 (giới hạn là 60% GDP). Bội chi ngân sách nhà nước bình quân giảm từ 3,53% GDP giai đoạn 2016 – 2020 xuống còn 3,1 – 3,2% GDP của nhiệm kỳ này.

Về công tác dự toán thu ngân sách nhà nước, trong bối cảnh tình hình thế giới biến động mạnh, nhìn chung khó khăn, thách thức nhiều hơn so với thời cơ và thuận lợi, công tác xây dựng và dự toán thu ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc thận trọng, bảo đảm an ninh, an toàn tài chính quốc gia.

Các vấn đề như bội chi ngân sách nhà nước, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài đều trong giới hạn an toàn theo quy định, bảo đảm đủ nguồn để đáp ứng yêu cầu chi cho đầu tư phát triển con người, bảo đảm an sinh xã hội, chi cho quốc phòng – an ninh và các nhiệm vụ cấp bách phát sinh như thiên tai, bão lũ…

Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt công tác quản lý thu, bảo đảm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời; đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số, mở rộng phạm vi áp dụng hóa đơn điện tử, tập trung chống thất thu đối với thương mại điện tử và các hoạt động dịch vụ như ăn uống, khách sạn…

Tổng số tăng thu ngân sách nhà nước của cả nhiệm kỳ 2021 – 2025 đạt 1,57 triệu tỷ đồng, được sử dụng để tăng chi cho đầu tư phát triển, chi cho con người (như tăng lương), quốc phòng – an ninh và các nhiệm vụ quan trọng, cấp bách khác. Trong cơ cấu thu ngân sách giai đoạn 2021 – 2025, thu từ sản xuất kinh doanh chiếm tỷ trọng chủ yếu, đạt 62,5%; thu từ tiền sử dụng đất chiếm 13%, thu từ xuất nhập khẩu chiếm 13,2%.

Về cơ cấu chi ngân sách nhà nước, chi cho đầu tư phát triển chiếm từ 32 – 33%, chi thường xuyên chiếm 57 – 58% (nhiệm kỳ trước số liệu lần lượt là 28% và 63,2%). Theo kế hoạch năm 2026 – 2030, chi đầu tư phát triển phấn đấu tăng lên khoảng 40% và chi thường xuyên khoảng 51%.

Cùng với đó, dự toán thu ngân sách nhà nước năm 2026 được xây dựng bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ theo các nghị quyết của Đảng và Quốc hội. Trong đó, thu nội địa từ sản xuất kinh doanh tăng khoảng 11,1%, là mức phấn đấu cao nhất từ trước đến nay, cao hơn mục tiêu tăng trưởng kinh tế là 10%, đồng thời có tính đến những tác động và ảnh hưởng của các yếu tố như thu từ xuất nhập khẩu, đất đai và tài nguyên.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, thời gian tới, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Bộ Tài chính, các cơ quan liên quan triển khai các giải pháp tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tập trung làm tốt hơn công tác phân tích, dự báo phục vụ xây dựng dự toán thu và quản lý thu, chi ngân sách nhà nước.

Về giải ngân vốn đầu tư công từ đầu năm 2025 đến nay, báo cáo sơ bộ đến hết ngày 23/10/2025, đã giải ngân 465 nghìn tỷ đồng, đạt 51,7% theo kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Tỷ lệ giải ngân tương đương so với cùng kỳ năm 2024 là 51,5%, nhưng số vốn tuyệt đối cao hơn khoảng 115.658 tỷ đồng (cùng kỳ năm 2024 là 349.170 tỷ đồng).

Phó Thủ tướng nhận định, nhìn chung giải ngân vốn đầu tư công có xu hướng thấp vào đầu năm, tăng mạnh vào cuối năm do các nhà thầu cần thời gian để thi công và tích lũy khối lượng đủ để nghiệm thu và thanh toán vào cuối năm. Trong nhiệm kỳ, tính chung 9 tháng các năm giải ngân chỉ khoảng 49 – 51%, trong khi kết quả giải ngân cuối năm đạt từ 91 – 95%.

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, đẩy mạnh thực hiện giải ngân vốn đầu tư công ngay từ đầu năm, xác định rõ đây là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm của các bộ, ngành, địa phương và người đứng đầu phải chịu trách nhiệm.

Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng, các thành viên Chính phủ thường xuyên, liên tục kiểm tra thực địa, tập trung giải quyết vướng mắc, đôn đốc và thực hiện, gần như tuần nào cũng có thành viên Chính phủ ở các địa phương để đôn đốc thực hiện nhiệm vụ này.

Về mặt thể chế, Chính phủ đã trình Quốc hội tập trung sửa đổi các quy định của pháp luật liên quan để tháo gỡ các vướng mắc về đầu tư công; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt để, toàn diện 12 nội dung cho các bộ, địa phương; chuyển đổi phương thức quản lý đầu tư công từ tiền kiểm sang hậu kiểm…

Tuy nhiên, việc giải ngân vốn đầu tư công có lúc, có nơi còn chậm, nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long khẳng định, Chính phủ sẽ tiếp tục tập trung chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khẩn trương khắc phục những hạn chế, bất cập, quyết tâm phấn đấu hoàn thành tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 đạt mục tiêu 100% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, cao hơn bình quân các năm trước khoảng 5 – 6%.

Bên cạnh đó, Chính phủ tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật, đẩy mạnh hoạt động của các tổ công tác, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, thi công, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị và triển khai đầu tư xây dựng; thực hiện nghiêm các quy định của Luật Đầu tư công (sửa đổi) và xử lý nghiêm các trường hợp ảnh hưởng đến giải ngân vốn đầu tư công, điều chuyển cán bộ, xem xét trách nhiệm người đứng đầu kết hợp với các quy định của Đảng về công tác cán bộ.