Chiều 30/10, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại hội trường về các báo cáo ngân sách. Đây cũng là nội dung kết thúc 2 ngày thảo luận tại hội trường Quốc hội về kinh tế – xã hội, ngân sách Nhà nước và báo cáo của các cơ quan, trong đó có Chính phủ.

Sau khi Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long giải trình về các nội dung ngân sách Nhà nước, đầu tư công, cơ chế quản lý và huy động các nguồn lực xã hội, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã phát biểu, làm rõ thêm một số nội dung được đại biểu Quốc hội quan tâm.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, sau 2 ngày làm việc sôi nổi, trách nhiệm, trí tuệ, các đại biểu Quốc hội đã có những phát biểu rất chân thành, thẳng thắn và cũng thể hiện sự động viên với hệ thống chính trị, động viên nhân dân, động viên doanh nghiệp, trong đó có động viên Chính phủ.

Những điều đã làm được là rất tự hào

Trân trọng cảm ơn các ý kiến của đại biểu Quốc hội, Thủ tướng cho biết, kiểm điểm lại 5 năm qua, mỗi năm chúng ta luôn xác định khó khăn, thách thức đan xen thời cơ, thuận lợi, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn; tất cả các kết luận của Trung ương, Nghị quyết của Quốc hội đều khẳng định vấn đề này. Dù vậy, chúng ta vẫn rất cố gắng, nỗ lực.

Bên cạnh đó, nước ta vẫn là nước đang phát triển, có nền kinh tế đang chuyển đổi, quy mô nền kinh tế còn khiêm tốn, độ mở cao, sức chống chịu với các cú sốc bên ngoài còn hạn chế. Tuy nhiên, trong 5 năm qua, nền kinh tế của chúng ta vẫn đủ sức chống chịu, vượt qua được các cú sốc rất lớn từ bên ngoài.

Nhờ đó, chúng ta mới ổn định được kinh tế vĩ mô, kiểm soát được lạm phát, thúc đẩy được tăng trưởng, đảm bảo được các cân đối lớn (thu đủ chi; xuất đủ nhập; làm đủ ăn; năng lượng đủ cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng; thị trường lao động đáp ứng được sự chuyển đổi; bội chi ngân sách thấp hơn so với Quốc hội giao và thấp hơn so với các nhiệm kỳ trước đây; nợ công, nợ nước ngoài, nợ Chính phủ đều giảm so với trước đây). Đời sống của nhân dân được nâng lên, Chỉ số hạnh phúc của người dân tăng 39 bậc so với đầu nhiệm kỳ. Tiềm lực quốc phòng, an ninh được tăng cường.

“Chưa bao giờ chúng ta đầu tư để tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh nhiều như nhiệm kỳ này. Chúng ta đã tự sản xuất một số vũ khí, nhờ đó lễ diễu binh, diễu hành ngày 2/9 có các sản phẩm mang thương hiệu của Việt Nam. Trong đó, tự hào nhất là có những loại vũ khí chỉ có 4-5 nước làm được mà chúng ta đã làm được. Nhân dân ta rất tự hào”, Thủ tướng cho biết thêm. Chúng ta xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, chính quy, từ từng bước hiện đại tới đi thẳng lên hiện đại.

Cùng với đó, an sinh xã hội cũng chưa bao giờ bố trí nhiều ngân sách như nhiệm kỳ này, đơn cử như với 68 triệu người được hỗ trợ trong đại dịch COVID-19, chúng ta đã chi 1,1 triệu tỷ đồng, bằng 17% GDP của đất nước cho an sinh xã hội.

“Trong điều kiện như vậy, chúng ta làm được như thế là nỗ lực rất lớn của hệ thống chính trị, của nhân dân, của doanh nghiệp dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam, thường xuyên, trực tiếp là Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư, cùng với sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế”, Thủ tướng phát biểu.

Người đứng đầu Chính phủ cho rằng, những thành quả đạt được là rất đáng trân trọng, rất cơ bản trong bối cảnh khó khăn; nhờ đó chúng ta tự lực, tự cường, tự chủ chiến lược, tạo thế, tạo đà, tạo lực, tạo niềm tin cho nhân dân, cho đất nước tự tin tiến vào kỷ nguyên mới, xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Bên cạnh đó, Thủ tướng nêu rõ, còn rất nhiều khó khăn, vướng mắc, bất cập mà Chính phủ đã nhận ra và các đại biểu Quốc hội đã đề cập rất đúng, rất trúng, với các ý kiến rất trách nhiệm, rất xây dựng; từ đó phải đưa ra giải pháp phù hợp, khả thi, đảm bảo nguồn lực thực hiện để đạt được mục tiêu. Thủ tướng khẳng định Chính phủ sẽ tiếp thu các ý kiến này để hoàn thiện các báo cáo, tinh thần là tất cả đoàn kết, thống nhất, chung sức, đồng lòng hướng đến mục tiêu chung, tất cả vì quốc gia, dân tộc, tất cả vì lợi ích của nhân dân, của đất nước.

Một nội dung quan trọng khác được Thủ tướng đề cập là trong nhiệm kỳ này, nhiều dự án tồn đọng, kéo dài nhiều năm được xử lý quyết liệt, đạt kết quả tích cực, góp phần giải phóng nguồn lực cho phát triển, trong đó có 12 dự án, doanh nghiệp thua lỗ (nhiều dự án đã có hiệu quả, có lãi), các dự án năng lượng quan trọng, 4 ngân hàng yếu kém và thêm ngân hàng SCB. Các cơ quan đang chỉ đạo rà soát, phân loại, đề xuất các cấp có thẩm quyền tiếp tục xử lý gần 3.000 dự án các loại với tổng vốn hàng triệu tỷ đồng và quy mô sử dụng đất hàng trăm nghìn ha.

Cùng với đó, về hạ tầng, bám sát mục tiêu của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, đến hết năm 2025, dự kiến hoàn thành vượt mục tiêu 3.000 km đường cao tốc 1.700 km đường ven biển.

Thủ tướng cho biết, điều được nhiều đại biểu quan tâm là hệ số ICOR (chỉ số hiệu quả sử dụng vốn) của Việt Nam từ khoảng 10-11-12 trước đây đã giảm xuống còn khoảng 6-7. Chúng ta đã tập trung giải quyết 3 nguyên nhân quan trọng khiến ICOR cao, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư, gồm: Đầu tư không có hiệu quả khi làm dự án; đầu tư dàn trải; dự án kéo dài, không đúng tiến độ). Nhiệm kỳ này, chúng ta đã cơ cấu lại, khởi động lại, đưa vào hoạt động hàng loạt dự án như các Nhà máy điện Sông Hậu 1, Long Phú 1, Thái Bình 2, BOT Vân Phong 1, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, điện khí Ô Môn, mỏ khí Lô B…

Mục tiêu quan trọng là thu đủ chi và bảo đảm an toàn tài chính quốc gia

Tiếp đó, Thủ tướng tiếp tục đề cập 2 vấn đề cụ thể hơn được nhiều đại biểu quan tâm và Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã báo cáo, đó là về đầu tư công và dự toán thu – chi ngân sách Nhà nước.

Theo Thủ tướng, giải ngân đầu tư công chậm là trăn trở của cả hệ thống chính trị; trong khi một trong những động lực tăng trưởng là đầu tư (gồm đầu tư công và đầu tư tư nhân).

Theo Thủ tướng, nhiệm kỳ này, có 3,4 triệu tỷ đồng vốn đầu tư công, tăng 55% so với nhiệm kỳ trước; nhưng các dự án đầu tư được cắt giảm từ 12.000 xuống còn 4.700, sau 3 lần Thủ tướng kiên quyết yêu cầu các cơ quan. Dự án ít đi thì mới tập trung được nguồn lực, từ đó mới làm được hệ thống đường cao tốc mới ở ĐBSCL, phía Bắc, miền Trung…, mở rộng các tuyến cao tốc trước đây; đầu tư các bến cảng, đường sắt tiêu chuẩn Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam…

Điều này cũng góp phần làm tăng trưởng GDP vượt chỉ tiêu 6,5-7%/năm do Quốc hội giao (năm 2021 do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, tăng trưởng chỉ đạt 2,55%; giai đoạn 4 năm 2022 – 2025 tăng trưởng bình quân 7,2%/năm, vượt mục tiêu 6,5 – 7%).

“Quốc hội và Chính phủ đã tháo gỡ nhiều khó khăn để thúc đẩy đầu tư công; nhưng có những vướng mắc thể chế 3-4 năm mới tháo gỡ được”, Thủ tướng cho biết.

Ông lấy ví dụ, trong triển khai dự án đầu tư công thì khó khăn nhất là giải phóng mặt bằng, tái định cư; nhưng trước đây quy định phải tái định cư, ổn định đời sống nhân dân rồi mới tiến hành các bước tiếp theo. “Những vướng mắc về giải phóng mặt bằng, tái định cư đến tháng 10/2024, sau 3 lần trình Quốc hội mới tháo gỡ được”, Thủ tướng lý giải.

Một ví dụ khác là trước đây, không được điều chỉnh vốn đầu tư từ dự án này sang dự án kia, vốn của địa phương này không được cho địa phương kia, “vốn của địa phương không được làm đường của Trung ương”. Theo Thủ tướng, chúng ta nhận thức vấn đề này chưa rõ, “đường là của quốc gia, dân tộc Việt Nam, chứ không phải đường đi qua địa phương nào là đường của địa phương đó”. Vấn đề này gần đây cũng được tháo gỡ.

Tuy vậy, ông cũng thừa nhận so với mong muốn và trông đợi của nhân dân thì việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bất cập còn chưa đạt yêu cầu. Thời gian tới, chúng ta tiếp tục tháo gỡ vướng mắc liên quan luật pháp về đất đai, hay thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp đang dần đi vào nền nếp nhưng cũng cần tiếp tục tháo gỡ vướng mắc.

Đồng thời, chủ trương phân cấp, phân quyền phải đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi, tăng cường kiểm tra, giám sát. Các địa phương, như Đắk Lắk, Thái Bình (cũ), Ninh Bình (cũ), Bình Phước (cũ)… cũng đã tự tin khi được giao làm chủ đầu tư các dự án hạ tầng.

Thủ tướng cũng đề cập đến việc tổ chức thực hiện, triển khai các dự án đầu tư công còn gặp khó khăn do các yếu tố khách quan, như đại dịch, mưa lũ, bão lụt, triều cường. “Chúng tôi đi đôn đốc, nhưng cũng phải chia sẻ với các chủ đầu tư về những khó khăn khách quan này. Dĩ nhiên, phải vượt qua được các khó khăn khách quan này mới là giỏi”, Thủ tướng nêu rõ.

Vấn đề cụ thể thứ hai được nhiều đại biểu quan tâm là liên quan dự toán thu – chi, Thủ tướng cho rằng, mục tiêu quan trọng đặt ra là phải đảm bảo thu, chi, thu phải đủ chi, đồng thời đảm bảo an toàn tài chính quốc gia. Phải tăng đầu tư cho phát triển, cho những mục tiêu lớn, đảm bảo an sinh xã hội khi cần, chi cho người có công, chi cho các vấn đề phát sinh đột xuất như đại dịch COVID-19, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Thủ tướng nhắc lại các nhiệm kỳ trước, đã có lúc phải ban hành nghị quyết để dừng lại một loạt các dự án.

Phân tích thêm, Thủ tướng cho biết trong nhiệm kỳ này, dự toán chi trước hết tập trung cho 3 việc, gồm chi cho con người, chi thường xuyên; chi đảm bảo tiềm lực quốc phòng để giữ được độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội; chi đảm bảo an sinh xã hội, bảo đảm công bằng, tiến bộ, nhất là trong dịch bệnh, thiên tai, đứt gãy các chuỗi cung ứng…

Theo Thủ tướng, trên cơ sở đó, phải tính toán thu sao cho đủ chi. Nhiệm kỳ vừa qua, chúng ta đã bảo đảm được những nhiệm vụ chi rất quan trọng. Nếu thu không đủ thì hụt chi và mất cân đối, bội chi tăng cao.

Ở chiều ngược lại, Thủ tướng cho rằng Chính phủ đã sử dụng rất hiệu quả phần tăng thu, tiết kiệm chi nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra, từ an sinh xã hội đến tăng chi đầu tư phát triển, bảo đảm an ninh quốc phòng. Trong đó, triển khai hàng loạt chính sách như miễn, hỗ trợ học phí, tiền ăn trưa cho học sinh, xây dựng hơn 200 trường biên giới, xóa nhà tạm, nhà dột nát, cải cách tiền lương…

Thủ tướng nêu rõ, Chính phủ đã thực hiện theo đúng các mục tiêu, nhiệm vụ và yêu cầu của Quốc hội; và tất cả những khoản tăng thu, giảm chi này đều xin ý kiến Quốc hội và đi vào đúng hướng. Ông cũng khẳng định dự toán ngân sách của Chính phủ đều phải dựa trên cơ sở dữ liệu và các nguyên tắc quản trị rủi ro.

“Như các đại biểu Quốc hội đang đề xuất lại phải tăng lương tiếp vào năm tới này, từ 1/7/2026. Trên cơ sở ý kiến Quốc hội chúng tôi sẽ xem xét, cân đối và xin ý kiến các cấp có thẩm quyền, trong đó có Quốc hội, chúng ta sẽ tăng lương sớm hơn”, Thủ tướng cho biết. Đồng thời, từ kinh nghiệm rút ra, chúng ta phải xây dựng dự toán thu chi cho hợp lý hơn như các đại biểu Quốc hội phát biểu.

Phân tích thêm về phương hướng, nhiệm vụ của năm 2026, Thủ tướng cho biết, mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025 và hai con số từ năm 2026 là nhiệm vụ khó khăn như nhiều đại biểu Quốc hội đã phân tích. Tuy vậy, Thủ tướng khẳng định có cơ sở khoa học và thực tiễn để thực hiện mục tiêu này, phát huy sức mạnh của dân tộc ta.

“Dân tộc ta càng áp lực càng nỗ lực, phát triển; cái khó ló cái khôn; biến không thành có, biến khó thành dễ, biến cái không thể thành cái có thể. Trên thực tế, điều này đã được chứng minh”, Thủ tướng khẳng định.

Ông dành thời gian nói nhiều về định hướng phát triển “đi sâu vào lòng đất, vươn ra biển xa và bay lên trời cao”, qua đó tập trung vào khai thác không gian biển, lòng đất và không gian vũ trụ với dư địa còn rất lớn. Đơn cử, chúng ta cần khai thác hiệu quả 8 tầng nguyên-nhiên liệu ở khu vực 1 triệu km2 biển khơi, gấp khoảng 3 lần diện tích đất liền.

Thủ tướng nêu rõ, điểm tựa cho các định hướng này là con người, thiên nhiên và truyền thống văn hóa, lịch sử của dân tộc Việt Nam. Như Thủ tướng đã từng đề cập, “6 điểm tựa Việt Nam” gồm: Tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc; sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; truyền thống lịch sử – văn hóa; nhân dân làm nên lịch sử, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân; điểm tựa quân đội, công an; tinh thần tự lực, tự cường của dân tộc ta,

Thủ tướng cho biết, các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị gần đây đều nhấn mạnh vào các định hướng này dựa trên nền tảng phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đồng thời, huy động sức mạnh của toàn dân theo phương châm: Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành để đất nước phát triển, nhân dân ấm no, hạnh phúc.

Thủ tướng cũng dành thời gian phân tích về các chính sách điều hành vĩ mô, trong đó có chính sách tiền tệ còn dư địa lớn; làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống là đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu, thúc đẩy các động lực mới là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế sáng tạo…

“Mục tiêu rất khó, nhưng phải làm và làm có cơ sở khoa học, thực tiễn. Tôi tin chắc với không khí hiện nay thì chúng ta làm được. Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ đã thống nhất, Quốc hội đã đồng tình, nhân dân trông đợi, Tổ quốc chờ mong, bạn bè quốc tế ủng hộ… thì chỉ bàn làm, không bàn lùi”, Thủ tướng nhắc lại điều ông phát biểu nhiều lần.

Hà Văn