Trong tờ trình dự thảo Nghị quyết xử lý vướng mắc về đấu giá quyền sử dụng đất khi giao, cho thuê đất theo quy định của Luật Đất đai, cơ quan soạn thảo là Bộ Tư pháp nhận định, hoạt động đấu giá đất thời gian qua có nhiều bất cập.

Đơn cử là tình trạng người tham gia đấu giá đất trả giá cao bất thường, có dấu hiệu cấu kết thao túng giá rồi “bỏ cọc”, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường bất động sản. Trong khi đó, luật pháp hiện hành chưa có chế tài đủ răn đe các hành vi trên.

Để khắc phục, Bộ Tư pháp đề xuất cơ chế liên quan đến xử lý hành vi bỏ cọc đấu giá đất.

Dự thảo đã bổ sung chế tài cụ thể xử lý tình trạng bỏ cọc sau khi trúng đấu giá đất. Theo đó, người bỏ cọc phải bồi thường toàn bộ các thiệt hại phát sinh từ việc tổ chức cuộc đấu giá (giá dịch vụ, chi phí tổ chức) nhưng bị hủy kết quả. Họ cũng bị cấm tham gia đấu giá từ 2 đến 5 năm. Trường hợp trúng đấu giá nhưng không nộp đầy đủ cũng bị cấm từ 6 tháng đến 3 năm.

Dự thảo cũng nâng mức tiền đặt cọc của cá nhân tham gia đấu giá đất lên tối thiểu 20%, tối đa 50%. Theo quy định hiện hành, mức tiền đặt trước khi đấu giá tối thiểu 5% nếu giao đất ở cho cá nhân và 10% nếu là dự án đầu tư, tối đa 20%. Bộ Tư pháp cho rằng đây là giải pháp giúp ngăn chặn tình trạng lợi dụng hoạt động đấu giá để trục lợi rồi sau đó bỏ cọc.

Nếu được thông qua, Nghị quyết này sẽ có hiệu lực từ ngày ban hành đến ngày 28/2/2027.

Tuy nhiên, đề xuất về chế tài bỏ cọc đấu giá đất cũng gây lo ngại như hạn chế quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Bởi những nội dung về nhóm quyền trên theo Hiến pháp phải do luật định, không áp dụng phương án ban hành nghị quyết của Chính phủ.

Phản hồi ý kiến trên, Bộ Tư pháp cho biết Bộ luật Dân sự quy định cá nhân, pháp nhân lạm dụng quyền dân sự để thực hiện hành vi trái pháp luật, Tòa án có thể không bảo vệ một phần hoặc toàn bộ quyền của họ, buộc bồi thường nếu gây thiệt hại. Như vậy, việc quy định chế tài cấm tham gia đấu giá đất nếu bỏ cọc “không được coi là hạn chế quyền công dân, quyền con người”.

Ngoài ra, việc đấu giá tài sản là một phương thức mua bán tài sản, không phải ngành nghề kinh doanh nên đề xuất này cũng không hạn chế quyền tự do kinh doanh được quy định trong Hiến pháp, theo cơ quan soạn thảo.

Theo ghi nhận, đấu giá đất nóng lên từ tháng 8 năm ngoái đến giữa năm nay, tập trung tại ven Hà Nội, sau đó lan sang một số tỉnh xung quanh. Giá trúng đã liên tiếp lập kỷ lục mới nhiều khu đất trên 100 triệu đồng/m2. Nhiều hội nhóm, môi giới cũng tham gia và rao bán chênh hàng trăm triệu một lô ngay sau khi kết thúc đấu giá. Việc này bộc lộ nhiều bất thường, phổ biến là tình trạng trả giá cao rồi bỏ cọc.

Đơn cử, tại phiên đấu 69 thửa đất xã Thanh Cao, huyện Thanh Oai cũ, đến nay chỉ 13 lô hoàn thành nghĩa vụ tài chính. Khoảng 80% người trúng đấu giá đã bỏ cọc. Trong đó, toàn bộ các lô đất có giá trúng từ 80 triệu đồng đến hơn 100 triệu đồng/m2 đều không nộp tiền.

Tương tự, tại quận Hà Đông cũ, 22 trên 27 thửa đất trúng đấu giá tại phiên 19/10 năm ngoái chưa được khách hàng nộp tiền. Điều này đồng nghĩa 80% lô trúng đấu giá đã bị bỏ cọc.