Chiều 13/11, tại hội trường Quốc hội, góp ý dự án Luật Thương mại điện tử (TMĐT), các đại biểu Quốc hội cho rằng cần quy định lộ trình xác thực danh tính người bán phù hợp với thực tiễn, đồng thời có chính sách ưu tiên phát triển sàn TMĐT Việt Nam, bảo đảm an ninh dữ liệu và chủ quyền số quốc gia.

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) cho biết, TMĐT Việt Nam đang phát triển mạnh với tốc độ 18-25% mỗi năm, hình thành hệ sinh thái đa dạng từ các nền tảng công nghệ lớn đến hộ kinh doanh nhỏ lẻ, cùng sự tham gia của doanh nghiệp logistics, thanh toán và tiếp thị liên kết.

Tuy nhiên, hiện hơn 90% thị trường TMĐT Việt Nam thuộc về các sàn có vốn nước ngoài. Điều này đồng nghĩa phần lớn dòng tiền, dữ liệu và lợi nhuận chảy ra ngoài lãnh thổ, trong khi doanh nghiệp trong nước dù có năng lực nhưng khó cạnh tranh do thiếu cơ chế hỗ trợ.

Vị này cũng nhấn mạnh, các giao dịch thực hiện trên nền tảng nước ngoài rất khó kiểm soát, đặc biệt là dòng tiền và nghĩa vụ thuế. Nếu tình trạng này tiếp diễn, Nhà nước sẽ bị thất thu ngân sách, trong khi doanh nghiệp trong nước chịu thiệt thòi về cạnh tranh.

“Các sàn nước ngoài hiện thu phí 15-30%, làm tăng giá bán lẻ và giảm lợi nhuận của nhà sản xuất Việt và khiến dòng tiền, dữ liệu chảy ra ngoài lãnh thổ. Điều này có nghĩa là phần lớn dòng tiền, dữ liệu và lợi nhuận đang chảy ra ngoài lãnh thổ, trong khi doanh nghiệp Việt Nam dù có năng lực vẫn rất khó cạnh tranh” bà Mai nói.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy nhiều nước đã có quy định ngăn chặn hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người tiêu dùng bởi các nền tảng chi phối thị trường. Dù vậy, việc mở rộng quyền lựa chọn cũng đòi hỏi cơ chế giám sát rõ ràng để bảo đảm an toàn thanh toán điện tử, phòng chống rửa tiền và gian lận thương mại.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy (đoàn Gia Lai) cho biết, tình trạng lừa đảo trên sàn thương mại điện tử ngày càng tinh vi, phổ biến các hình thức giả mạo email, tin nhắn, thương hiệu hoặc video “deepfake”.

Từ thực tế đó, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai đề nghị luật cần có chính sách khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ các sàn TMĐT Việt Nam, coi đây là hạ tầng kinh tế số quan trọng của quốc gia, tương tự như lĩnh vực viễn thông hay ngân hàng.

“Chỉ khi đó, chúng ta mới hình thành được nền thương mại số độc lập, tự chủ của Việt Nam”, bà nhấn mạnh.

Ngoài nội dung trên, đại biểu cũng cho rằng cần có giải pháp giảm phí sàn để giảm giá hàng hóa, giúp cả người bán và người mua đều được lợi.

Bà kiến nghị luật cần có các quy định khuyến khích các mô hình sàn này, mô hình chia sẻ lợi ích với người tiêu dùng, qua đó biến TMĐT thành công cụ thúc đẩy tiêu dùng nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và nông sản Việt Nam.

Theo Deloitte, 38,5% doanh nghiệp thương mại điện tử xuyên biên giới của Trung Quốc đã thâm nhập thị trường Đông Nam Á, trong đó có các tên tuổi lớn như TikTok Shop, Shein và Temu.

Những nền tảng lớn này, cùng với Shopee và Lazada, thường áp dụng mô hình quản lý toàn diện để hỗ trợ người bán trong các khâu như vận chuyển, thông quan và thanh toán.

Theo báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến quý III/2025 từ nền tảng tổng hợp và khai thác dữ liệu Metric.vn, thị trường TMĐT Việt Nam đang tăng trưởng mạnh với tổng doanh số đạt 103,6 nghìn tỷ đồng, tăng 22,25% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, cuộc chơi đang chủ yếu thuộc về hai cái tên. Shopee vẫn giữ vị thế dẫn đầu với 56% thị phần. TikTok Shop nổi lên, dần rút ngắn khoảng cách với Shopee, thị phần mở rộng từ 30% lên 41%.

Lazada đang ở vị thế của một người đi sau với 3% thị phần, cho thấy khả năng giữ chân nhóm khách hàng trung thành.

Tiki tiếp tục thu hẹp thị phần, với mức doanh số giảm đáng kể 80%, chiếm khoảng 1%, phản ánh áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ các đối thủ trên thị trường thương mại điện tử.